ÖZKONAK YERALTI ŞEHRİ
Özkonak Yeraltı Şehri Avanos’tan Kırşehir yönüne devam ettiğinizde 10 km civarında bir uzaklığa sahip. Anadolu gezilerimizde en çok geçtiğimiz köylerde vakit geçirmeyi seviyoruz. Şehir hayatındaki bu hızlı değişim çevremizi değiştirdiği için kendine özgü kalmış köylerden veya kasabalardan geçmek oldukça keyif verici oluyor. Avanos – Özkonak Anadolu’yu hissedeceğiniz güzel bir yol üstünde yer alıyor.
Özkonak Yeraltı Şehrine girmeden önce bilgi alıyoruz. Bir yer altı kenti haline nasıl geldiği herkes için merak konusu.
Konum olarak bakıldığında Erciyes dağının tam paralelinde. Erciyes’e yaklaşık 60km uzaklıkta yer almaktadır. Özkonak İdiş dağının kuzey yamaçlarına volkanik granit tüf tabakalarının yığılmasının yoğun olarak meydana geldiği bölgedir. Bölgeye dikkatle bakılırsa çevrenin höyükler ve mağaralar açısından oldukça zengin olduğu görülmektedir. İnsanoğlu yerleşimi burada başladıktan sonra korunma ve barınma için ilk katmanlar oyulmuştur. Zaman içerisinde barınmanın yanı sıra kabile savaşları ve yağmacıların istilalarından korunmak için alt katmanlar oyulmaya başlanmış ve giderek daha profesyonel bir aşağı yönde ilerleyiş başlamış.
TIRHIZ TARKAS
İçeride kesilen yuvarlak sürgü kapılar (tırhız yada tarkaz denilmektedir) ve bunların kapatma noktaları düşmanın saldırısı anında içeriye girişini tamamen engelleyecek biçimde yapılmış. Ancak düşmanın uzun süre dışarıda beklemesi durumunda hava ve yiyecek sıkıntısının yaşanmaması için hava kanalları yapılmış ve bunlar düşmanın görmeyeceği biçimde gizlenmiştir.
Bunun yanı sıra bu hava tünellerine bağlı küçük (bir elin girmeyeceği) kılcal hava tünelleri aşağıda bulunan en uzak odaya dahi gidecek şekilde ve her odada kolay görünmeyecek biçimde oyulmuştur. Bu kılcal hava kanalları aynı zamanda haberleşme için kullanıldığı bilinmektedir. Ancak ne var ki bu kılcal hava kanallarını nasıl yaptıkları konusunda hiçbir bilgi ve yapılabilmiş bir açıklama yoktur. Hangi teknoloji ile bu kadar uzun ve ince oyukları yaptıkları umarız bir gün açıklama bulur.
Özkonak Yeraltı Şehri için diğer bir ayrıntı ise sürgü taşlarının hemen üzerinde açılmış oyuklardan kapının önüne gelmiş olan düşmanı püskürtmek için yapılmış kızgın yağ veya mızrak için oldukları düşünülen oyuklar dır. Diğer yer altı şehirlerinde olduğu gibi su kuyuları yer almaktadır.
Özkonak Yeraltı Şehri girişinde Müze kart geçerli. Giriş bölümü ahır. Hayvanların bağlandığı yer yüzeye en yakın nokta. Alt bölmelerde ise insan yerleşimine ait izler var. Aşağı indikçe heyecan artıyor. Soluk almanız değişiyor ve birazda dar olması nedeniyle boğucu olduğu anlar da oluyor. Bu nedenle klostrofobi eşiğiniz düşükse aşağı bölmeler inmemeniz gerekir. Özkonak’lı olduğunu düşündüğüm ve misafirlerini gezdiren bir abimiz hemen önümde yer alıyor ve misafirlerine burayı galeri galeri ayrıntıları ile anlatıyor .
NASIL YAPILDILAR?
Çocukluğunda bugün kapalı olan bir çok kısmı açıkmış yeraltı kentinin. Yağmur sularının getirdiği çamur tıkamış alt bölümleri zaman içinde. Köyde pek çok evin bir bağlantısı olduğunu söylüyor. Ancak bugün kapanmalar nedeni ile bir çoğu ulaşılamaz durumdaymış. Kent ilk zamanlar soğuktan ve sıcaktan korunmak için barınaktı. Nüfus artışı ve güvenlik nedeni ile daha derinlere inilmiş. Pek çok katman var. Çok sonraları saldırıların artması nedeniyle önlemler alınmış. Sonraki dönemlerde daha alt bölmeler ve bu bölmelere geçiş kapıları ilave edilmiş. Bunun yanı sıra bugün nasıl yapıldığı çözülmemiş gizli havalandırma bacaları ve haberleşme kanalları yapılmış.
Birbirinden uzak odacıklar ve katmanların kayanın içine üç parmak genişliğinde hava şaftları ile bağlı. Bugünkü işçilikle ve teknoloji ile dahi yapılması zor. Tabi çözülmeyen tek soru bu da değil. Bazılarında 20 bin insan yaşamış bu kentlerde. Yerin onlarca metre altında sadece bir insanın geçebileceği geçitler var. Bu mekanlarda tuvalet ihtiyacının nasıl giderildiğine dair tek bir iz bile bulunamamış. Herhangi bir kanalizasyon ve su yok. Alt katmanlara ulaşılınca daha fazla yanıt ortaya çıkacak. Diğer bir merak konusu ise aydınlanma ve yiyecek için neler yaptılar.
Bunlara ait izler ve ipuçları mevcut ancak tek bir iskeletin bile bulunmayışı ise çok yakın tarihlere kadar aktif bir kullanım olduğuna işaret ediyor. Altta bulunan kapak ise burada yaşamış olan bu abimizin anlatımına göre, yeraltı kentinin bugün son olarak inilen ancak onun çocukluk döneminde gizemin başladığı nokta. Bugün gezdiğimiz yerin tamamın belkide onda biri kadar bile olmadığını söylüyor.
ODACIKLAR
Bir müddet sonra onlardan ayrılıyorum. Başka bir grubun başındaki rehberin söylediklerine kulak veriyorum. Grubu bir odacığın etrafında topluyor önce. Sonra eli ile geniş bölümü gösteriyor. “Burası geniş aile bölümü ve yaşam alanı” diyerek geniş bir galeriyi gösteriyor. Hemen yanında küçük bir odacığı kiler ve saklama odası olarak tarif ediyor. Son olarak da çekirdek ailenin kaldığı küçük odayı gösteriyor. Hatta yerde bulunan küçük oyuklardan birini bebek yatağı olduğunu bile iddia ediyor.
Özkonak Üstten Görünüm için tıklayınız!
